Wyłączenia ochrony ubezpieczeniowej dla Rosji, Białorusi i Ukrainy

Insurance cover exclusion papers

Aktualne programy ubezpieczeniowe, które rozpoczęły się przed wybuchem wojny w Ukrainie, w większości przypadków – do czasu kolejnego odnowienia – gwarantują ochronę ubezpieczeniową w ramach uzgodnionych umów ramowych w kraju macierzystym, DIC i FInC.

11 lipca 2022 r.

Europejskie rynki ubezpieczeniowe i reasekuracyjne nie oferują obecnie żadnych nowych ubezpieczeń dla ryzyk związanych z mieniem i przerwami w działalności na terytorium Federacji Rosyjskiej, Białorusi i, z kilkoma wyjątkami, Ukrainy. Jednakże aktualne programy ubezpieczeniowe, które rozpoczęły się przed wybuchem wojny w Ukrainie, w większości przypadków – do czasu kolejnego odnowienia – gwarantują ochronę ubezpieczeniową w ramach uzgodnionych umów ramowych w kraju macierzystym, DIC i FInC.

Przy wszystkich najbliższych odnowieniach i nowych umowach zakres geograficzny zostanie ograniczony, a zatem wymienione kraje zostaną zasadniczo wyłączone z ochrony ubezpieczeniowej. Dotyczy to przede wszystkim wyznaczonych lokalizacji, które były wcześniej ubezpieczone w ramach programów, choć w rzeczywistości wyłączenie wykracza poza ich zakres i dotyczy również wszelkiego nieokreślonego ryzyka i majątku znajdującego się na wskazanych terytoriach. W przeszłości takie ryzyka były uwzględniane w standardowych umowach ubezpieczeniowych, na przykład poprzez specjalne klauzule dla małych ryzyk zagranicznych (biura, małe magazyny itp.) lub poprzez automatyczne tymczasowe włączenie “Nowych lokalizacji biznesowych”. W business interruption może dotyczyć wszelkich zakłóceń łańcucha dostaw.

Przy wszystkich najbliższych wznowieniach należy zatem sprawdzić, czy może wystąpić luka w pokryciu z powodu ogólnego wyłączenia wskazanych terytoriów. Niestety, jedyną alternatywą jest próba wykupienia ochrony ubezpieczeniowej dla tych ryzyk w lokalnych firmach ubezpieczeniowych, przy wsparciu naszego lokalnego brokera wspomagającego.

Nawet jeśli głównym tematem są ubezpieczenia majątkowe, należy zauważyć, że podobnego wyłączenia dla ryzyk, które powstają na terenie krajów dotkniętych kryzysem, można się spodziewać także w innych liniach ubezpieczeń.

Wojna w Ukrainie a ubezpieczenia cybernetyczne

Od początku wojny w Ukrainie rosną obawy przed cyberatakami w ramach prowadzonej równolegle wojny
hybrydowej. W niniejszym artykule wyjaśniamy, jak reaguje branża ubezpieczeniowa i jakie są skutki wprowadzenia klauzuli wojennej do warunków ubezpieczenia.

Czy w związku z wojną w Ukrainie wzrasta zagrożenie cybernetyczne?

Austriacki CERT oraz niemiecki Federalny Urząd ds. Bezpieczeństwa Informacji (BSI) zakładają obecnie “sytuację podwyższonego ryzyka”. Aktualnie nie widać poważnego bezpośredniego zagrożenia dla bezpieczeństwa informacji. Istnieją już jednak podejrzenia, że w związku z wojną dochodzi do pojedynczych ataków cybernetycznych. Na przykład niemiecki producent turbin wiatrowych, firma Enercon, nie był w stanie przeprowadzić zdalnej konserwacji własnych turbin. Przyczyną było zakłócenie sieci satelitarnej. Dalszy rozwój sytuacji jest więc trudny do przewidzenia.

Jak reagują ubezpieczyciele ryzyk cybernetycznych?

Natychmiast po wybuchu wojny nasi specjaliści od cyberryzyk skontaktowali się z ubezpieczycielami ryzyk cybernetycznych, aby poznać ich opinie. Ogólna informacja zwrotna była taka, że oszacowali sytuację
i decyzje będą podejmowane z jeszcze bardziej restrykcyjnymi działaniami, zwłaszcza w obszarze infrastruktury krytycznej.

Czy klauzula wykluczająca wojnę ma zastosowanie?

Zazwyczaj polisy ubezpieczenia cybernetycznego zawierają tzw. klauzule wyłączenia wojny, zgodnie
z którymi szkody spowodowane wojną lub zdarzeniami wojennymi nie są objęte ubezpieczeniem. W przypadku klasycznego wyłączenia wojny, ogólna zasada mówi, że wymagane jest celowe użycie siły fizycznej przez państwo atakujące.

Jeśli cyberatak zainicjowały tzw. Sponsorowane przez państwo grupy hakerów, nie ma mowy o ukierunkowanym działaniu państwa atakującego, a zatem nie ma wojny w omawianym znaczeniu. Z drugiej strony, Rosja prowadzi wojnę z Ukrainą, a nie z innymi państwami, co należy wziąć pod uwagę przy interpretacji warunków ubezpieczenia. Nawet jeśli cyberatak na firmę zostałby przeprowadzony z inicjatywy państwa, nadal brakuje oficjalnego wypowiedzenia wojny.

Ponadto ubezpieczyciel, chcąc powołać się na wyłączenie odpowiedzialności, musi udowodnić, że atak
cybernetyczny jest atakiem kierowanym przez rząd. Ubezpieczycielowi będzie jednak bardzo trudno to udowodnić, ponieważ hakerzy zazwyczaj nie ujawniają, że działają w imieniu rządu.

Co z zapłatą okupu?

Przypadki wykorzystania oprogramowania ransomware są obecnie największym z zagrożeń cybernetycznych. Prowadzi ono do blokady dostępu do danych lub usług, a za ich przywrócenie żądane jest zapłacenie okupu. Okup jest z reguły ubezpieczalny. Jeśli szantażystami są rosyjskie grupy hakerów, ubezpieczający muszą liczyć się z tym, że ubezpieczyciele nie wypłacą żadnych świadczeń bez potwierdzenia sankcji i bez kontroli zgodności z przepisami. Ze względu na rozległe sankcje nałożone na Rosję, płatności okupu na rzecz rosyjskich grup hakerskich są zazwyczaj również przedmiotem sankcji, ochrona ubezpieczeniowa jest zatem zakazana umownie i prawnie.

Podsumowanie

Obecnie nie obserwujemy jeszcze żadnych cyberataków w Austrii i Europie Środkowo-Wschodniej w związku z wojną w Ukrainie. Ubezpieczyciele zajmujący się ryzykami cybernetycznymi nadal przyjmują odpowiedzialność za ochronę przed tym największym ryzykiem biznesowym. Naszym zdaniem w przypadku ataku nieukierunkowanego nie miałoby zastosowania tradycyjne wyłączenie wojenne. Jednakże wszelkie ewentualne żądania okupu mogą być zabronione ze względu na sankcje.

Anita Molitor

Operation Executive

T +43 664 962 40 08

Wojna w Ukrainie i jej wpływ na branżę ubezpieczeniową

W przypadku wojny umowy ubezpieczeniowe z reguły obowiązują do naturalnej daty wygaśnięcia, ale należy uznać, że zakres ochrony ubezpieczeniowej jest bardzo ograniczony, gdyż straty bezpośrednio lub pośrednio związane ze zdarzeniami wojennymi są wyłączone w prawie wszystkich liniach biznesowych.

16 marca 2022 r.
Wojna w Ukrainie, która trwa od 24 lutego, oraz reakcja świata zachodniego w postaci sankcji gospodarczych wobec Rosji, ma istotny wpływ na biznes, w tym również na branżę ubezpieczeniową. My, jako brokerzy ubezpieczeniowi zajmujący się ryzykami zlokalizowanymi w Ukrainie i w Rosji, których klientami są rosyjskie osoby prawne lub fizyczne, czujemy się zobowiązani zajmować się tymi skutkami.

Ubezpieczenie ryzyka w Ukrainie

Zgodnie z definicją aktuarialną całe terytorium Ukrainy jest klasyfikowane jako strefa wojny, a surowe sankcje dotyczą również terytoriów Krymu, Ługańska i Doniecka.

W przypadku wojny umowy ubezpieczeniowe na ogół obowiązują do czasu ich naturalnego wygaśnięcia, ale zakres ochrony ubezpieczeniowej należy oceniać jako bardzo ograniczony, ponieważ szkody pozostające w bezpośrednim lub pośrednim związku ze zdarzeniami wojennymi są wyłączone w prawie wszystkich liniach biznesowych. Problem pojawia się również w przypadku szkód, które same w sobie są jeszcze objęte ubezpieczeniem, ale nie jest możliwe spełnienie obowiązków stanowiących warunek wstępny wypłaty odszkodowania przez ubezpieczyciela. Należy to oceniać indywidualnie dla każdego przypadku.
Firmy ubezpieczeniowe spoza Ukrainy nie są gotowe do przedłużania lub odnawiania umów ubezpieczeniowych ani do podejmowania nowej działalności ze względu na sytuację wojenną i związane z nią utrudnienia w realizacji kontraktów. Ubezpieczyciele z siedzibą w Ukrainie działają obecnie w trybie awaryjnym i mogą świadczyć usługi jedynie w bardzo ograniczonym zakresie. Należy zatem założyć, że zapewnienie odpowiedniej ochrony ubezpieczeniowej w Ukrainie będzie wiązało się z dużymi trudnościami.

Ubezpieczenie ryzyka w Rosji

Rosja nie jest strefą działań wojennych, dlatego istniejące zobowiązania i umowy dotyczące ochrony ubezpieczeniowej są w zasadzie w pełni ważne. Rosja jest jednak dotknięta sankcjami nałożonymi przez ONZ, UE, USA i Wielką Brytanię, które obejmują zakaz świadczeń ubezpieczeniowych dla niektórych osób, firm i organizacji, a także niektórych towarów i produkcji (sankcje sektorowe). Sankcje te muszą być przestrzegane przez wszystkich obywateli państw lub wspólnot państw, które je wydały, pod groźbą kary finansowej.

O ile zadaniem brokera ubezpieczeniowego nie może być doradzanie klientom w zakresie sankcji związanych z dostawami towarów lub transakcjami finansowymi, o tyle do jego obowiązków należy dostarczanie informacji o możliwościach ubezpieczenia ryzyka, o ile są one prawnie dopuszczalne w świetle sankcji, oraz podejmowanie odpowiednich działań w celu uzyskania ochrony ubezpieczeniowej.

Oprócz wspomnianych tu pokrótce sankcji, wszyscy zachodni ubezpieczyciele i reasekuratorzy zdecydowali się obecnie nieoferować żadnych nowych możliwości rosyjskim ubezpieczycielom. Federacja Rosyjska zareagowała na to, zakazując rosyjskim ubezpieczycielom współpracy z partnerami zagranicznymi – tj. ubezpieczycielami i brokerami ubezpieczeniowymi – z “nieprzyjaznych krajów”, w tym ze wszystkich państw członkowskich UE. Zakaz trwa do końca bieżącego roku. W ten sposób Rosja jest odizolowana od międzynarodowego rynku ubezpieczeń. Najwięksi międzynarodowi brokerzy ubezpieczeniowi wycofali się z Rosji, a ubezpieczyciele posiadający filie w Rosji najprawdopodobniej pójdą w ich ślady.

Jeżeli interesy klientóww Rosji wymagają ochrony ubezpieczeniowej, zaleca się kontakt z rosyjskim brokerem ubezpieczeniowym, który może uzyskać wymaganą ochronę. Brokerzy ubezpieczeniowi, a także inne firmy nie mogą kontaktować się z większością rosyjskich ubezpieczycieli, ponieważ znajdują się na liście sankcji. Rosyjski rynek ubezpieczeniowy skupia wielu profesjonalnych ubezpieczycieli, wspieranych obecnie przez państwowe towarzystwo reasekuracyjne, dzięki czemu mogą zaoferować rozsądną ochronę ubezpieczeniową. Należy jednak pamiętać, że ubezpieczenie jest możliwe tylko w rublach, prawdopodobnie dostępne są niższe sumy ubezpieczenia niż te, które mogą być potrzebne, a w wyniku sankcji siła finansowa tych ubezpieczycieli również ucierpi w przyszłości.

Białoruś

Skala współzależności gospodarczych Europy z Białorusią jest znacznie mniejsza niż w przypadku relacji z Rosją, ale można założyć, że z jednej strony sankcje będą w coraz większym stopniu dotyczyć także tego kraju, a z drugiej strony zachodnia branża ubezpieczeniowa całkowicie wycofa się ze współpracy z tamtejszymi ubezpieczycielami.

Należy pamiętać, że wszystkie informacje oparte są na aktualnym stanie rozwoju wydarzeń w konflikcie zbrojnym w Ukrainie i w każdej chwili mogą nastąpić zmiany.

Andreas Krebs

Andreas Krebs

Head of Insurance Mediation Services

T +43 5 0404 229