We only use a strictly necessary and functional cookie used by the website to function properly and to display the website’s contents in the language of your choice.

Odpukać w niemalowane

Written by

Posted on

Ciekawostki o lasach, związanych z nimi zagrożeniach i trochę o tym, jak je ubezpieczać

Ubezpieczenia lasów wciąż są niedoceniane, ale mogą być naprawdę dobrym rozwiązaniem pozwalającym ograniczyć straty m.in. w łańcuchu dostaw drewna. W tym roku stały się one równie istotne dla turystyki zwłaszcza w krajach, w których pożary lasów spowodowały znaczące ograniczenia w korzystaniu z terenów wypoczynkowych.

Świat lasu

Szacuje się, że prawie jedna trzecia ludności świata jest uzależniona od dóbr i usług związanych z lasami w celu zapewnienia sobie środków do życia i bezpieczeństwa żywnościowego. Zalesianie sprzyja trzem wymiarom bezpieczeństwa żywnościowego (tj. dostępności, wykorzystania i stabilności) poprzez zapewnianie dochodu, zatrudnienia, energii, żywności i usług ekosystemowych.

W skali globalnej jest zagospodarowanych około 1,15 mld hektarów lasów, głównie w celu produkcji drewna i produktów niedrzewnych. Ponadto 749 mln ha jest przeznaczonych do wielorakiego wykorzystania, które często obejmuje produkcję. Leśnictwo jest bardzo istotnym elementem przemysłu drzewnego. Ekspansja przemysłowa spowodowała ubytek areału lasów naturalnych w skali całego globu. Z drugiej strony, bardzo dobrze rozwijają się nowe plantacje Wiele dużych firm zajmujących się obróbką drewna zaczęło integrować swoje tradycyjne zakłady z leśnictwem, aby nie być całkowicie zależnymi od dostawców zewnętrznych.

Source: Global Forest Resources Assessment 2020 – Key findings. Rome: FAO. 2020.

Źródło: Global Forest Resources Assessment 2020 – Key findings. Rome: FAO. 2020.

Lasy pokrywają prawie 1/3 powierzchni lądów na świecie. To jest 4,06 miliarda hektarów. Innymi słowy, na każdego mieszkańca Ziemi przypada około 0,52 hektara lasu. Ponad połowa (54%) światowych lasów znajduje się w zaledwie pięciu krajach: Rosja, Brazylia, Kanada, USA i Chiny. 93% powierzchni leśnej na świecie to lasy naturalnie odnawialne, a 7% to lasy zasadzone przez człowieka.

Od 1990 r. powierzchnia lasów odnawiających się w sposób naturalny zmniejszyła się (przy malejącym tempie utraty), ale powierzchnia lasów zasadzonych wzrosła o 123 mln ha.

Źródło: Global Forest Resources Assessment 2020 – Key findings. Rome: FAO. 2020.

Coraz więcej szkód w lasach

Lasy są narażone na liczne zagrożenia, które mogą negatywnie wpływać na ich stan zdrowotny i żywotność oraz ograniczać ich zdolność do dostarczania szerokiej gamy dóbr i usług ekosystemowych.

Dla przykładu tyko w 2015 r. pożary dotknęły około 98 milionów hektarów lasów. Dodatkowo owady, choroby i ciężkie warunki pogodowe w tym samym roku uszkodziły około 40 mln hektarów lasów, głównie w strefie umiarkowanej i północnej.
Rosnące temperatury i poziom dwutlenku węgla w atmosferze, zmiany w opadach, częstotliwości oraz dotkliwości ekstremalnych zjawisk klimatycznych to tylko niektóre z pojawiających się konsekwencji zmian klimatycznych. Zmiany te wywierają znaczny wpływ na wszystkie lasy i leśnictwo na świecie, np. poprzez wydłużenie okresów wegetacyjnych, zmianę struktury gatunkowej lasów, zmianę zasięgu występowania szkodników i wzrost liczby pożarów.
Na przykład w 2019 r. pożary o powierzchni większej niż 30 ha zaobserwowano w 40 krajach w Europie i Bliskiego Wschodu , a łączna powierzchnia spalonych obszarów wyniosła 789 730 ha, czyli prawie cztery razy więcej niż w 2018 r.

Największe pożary w Europie

  • W 2020 roku wczesnym latem na Syberii wystąpiły rekordowe upały sięgające 38°C, tj. 14°C powyżej normy; ta wyjątkowa sytuacja klimatyczna zwiększyła aktywność pożarową na północ od koła podbiegunowego.
  • W lipcu 2018 r. w Grecji, podczas wysokiego zagrożenia pożarowego (tj. gorącej, suchej i wietrznej pogody), w okolicach Aten wybuchło kilka pożarów. Płomienie, które sięgały wysokości 30 metrów, szybko się rozprzestrzeniały, docierając do osiedli i zaskakując ludność. Zginęło 100 osób, zniszczonych zostało 1650 domów, spłonęło prawie 1 500 hektarów.
  • W 2017 r. w warunkach wysokiego zagrożenia pożarowego wybuchły w Portugalii pożary spowodowane przez pioruny , spalając ponad 500 000 hektarów. Zginęło 120 osób, wiele z nich zostało uwięzionych w samochodach, próbując uciec przed szybko rozprzestrzeniającymi się pożarami.
  • W 2018 r. wyjątkowo ciepłe i suche warunki sprzyjały rozprzestrzenianiu się pożarów w całej Skandynawii. Szczególnie ucierpiała Szwecja, kraj w którym drewno jest ważnym źródłem dochodu, w której spłonęło 25 000 hektarów, głównie lasów, a od 300 do 500 osób zostało ewakuowanych.
  • W 2020 r. w Czarnobylskiej Strefie Wykluczenia na Ukrainie w wyniku pożarów lasów spłonęło prawie 50 000 hektarów.
  • W 2020 r. w Polsce pożary wywołane przez człowieka rozprzestrzeniły się w Biebrzańskim Parku Narodowym, największym obszarze chronionym w kraju, podczas długotrwałej suszy. Pożary spaliły prawie 6 000 hektarów, czyli 10 % powierzchni parku, który jest domem dla wyjątkowej różnorodności biologicznej.

    Najnowsze dane dotyczące poważnych pożarów w 2021 r. przedstawiono na poniższym wykresie.
Source: Wildfires ravaging forestlands in many parts of globe

Źródło: Wildfires ravaging forestlands in many parts of globe

Burzliwe czasy

Zmiany klimatyczne wiążą się nie tylko z suchymi dniami i wysokimi temperaturami, ale także z bardziej katastrofalnymi prędkościami wiatru. Główne szkody to zatem szkody w drewnie, masie celulozowej i pozyskiwaniu drewna, koszty odtworzenia i utrata zdolności produkcyjnej na terenach leśnych.

Źródło: Biggest windthrow volumes

Skutki huraganów na terenach lasów mogą być różne:

  • Całkowicie powalone drzewa, z częścią systemu korzeniowego pozostającą w ziemi, mogą przetrwać przez dłuższy czas – przy niewielkich stratach.
  • Drzewa częściowo obalone i wykrzywione nadal rosną, ale w kolejnych latach mogą wytwarzać znaczne ilości drewna reakcyjnego, które ma bardzo ograniczone możliwości gospodarczego wykorzystania.
  • Najbardziej szkodliwe pęknięcia drewna występują na długości mniejszej niż 10 m. Złamanie pnia występuje częściej na glebach zmarzniętych lub na stanowiskach o większej głębokości, a tym samym lepszym zakotwiczeniu, szczególnie na leśnych glebach brunatnych lub głębokich glebach łęgowych.
  • Jeśli stopień uszkodzenia jest mniejszy niż 10%, natychmiastowe działania gospodarcze mogą nie być konieczne; jeśli wynosi 10-30%, należy rozpocząć usuwanie uszkodzonego drewna, zanim ulegnie ono zniszczeniu; a jeśli stopień uszkodzenia wynosi 30-40%, leśnicy zwykle oczyszczają cały teren.

W drzewach uszkodzonych przez burze i wiatr, rośnie ryzyko szkód wtórnych:

  • Pęknięcia w wysokich koronach są potencjalnym punktem dostępu dla owadów i patogenów.
  • Grzyby powodujące sinienie i zgniliznę korzeni na dotkniętych obszarach leśnych.
  • Nieplanowany wzrost podaży drewna który niekorzystnie wpływa na ceny drewna.
  • Zwiększone koszty eksploatacji (dodatkowe zapotrzebowanie na maszyny i siłę roboczą, dodatkowe koszty czyszczenia, transportu i magazynowania).
  • Jakość drewna okrągłego jest niższa niż zwykle, ponieważ drzewa były prawdopodobnie narażone na ekstremalne obciążenia, a drewno często ma gorsze właściwości mechaniczne lub estetyczne.
  • Zasadnicze zmiany w planowaniu leśnym, zarówno krótko-, jak i długoterminowe.

Lasom zagrażają również inne zjawiska pogodowe, nie wszystkie o gwałtownym charakterze:

  • Grad może powodować poważne straty w szkółkach i w okresie bezpośrednio po posadzeniu na plantacji; jedną z konsekwencji jest czasowe osłabienie wzrostu.
  • Śnieg – ciężar śniegu powodował w przeszłości niewielkie szkody;
  • Lód jest bardziej niszczycielski niż śnieg; występuje rzadko, ale może być szeroko rozpowszechniony (takie szkody wystąpiły np. we Wschodniej Kanadzie w 1999 r.).
  • Powódź – ryzyko powodziowe zależy od lokalizacji (tereny zalewowe) i podatności na wnikanie wody.

Ubezpieczenie lasów

W skali całego świata ubezpieczeniem objęte jest ok. 10% wszystkich plantacji leśnych. 2/3 lasów jest ubezpieczonych poprzez ubezpieczenia majątkowe, a 1/3 poprzez ubezpieczenia leśne. Wielkość składki szacuje się na około 150 mln USD.

Źródło: SwissRe forestry presentation (agriinsurance conference in Istambul 2018)

Główne ryzyka objęte standardowym ubezpieczeniem lasu to pożar, uderzenie pioruna i burza. Dodatkowo można ubezpieczyć się od gradu, lodu, śniegu, powodzi i trzęsienia ziemi. Szkodniki i choroby są wyłączone z ochrony ubezpieczeniowej, ale mogą być dodatkowo ubezpieczone pośrednio poprzez ubezpieczenie parametryczne, jeżeli istnieje silna korelacja pomiędzy czynnikiem pogodowym a wystąpieniem zwiększonej populacji szkodników i rozprzestrzenianiem się chorób.

Ustalenie sumy ubezpieczenia lasu może nastąpić w kilku wariantach:

  • Ustalenie wartości drewna na ha. Powinno to odzwierciedlać gatunek drzewa, wiek i klasę wydajności.
  • Kosztorys. Łączne koszty faktycznie poniesione do momentu założenia i utrzymania lasu (w przypadku bardzo młodych drzewostanów)
  • Wartość zakupu drzewostanu. Wycena lasu następuje według wartości, po jakiej zostałby on sprzedany, gdyby w tym czasie został pozyskany, np. metodą wyrębu lub według wartości godziwej (standard MSSF 13).
  • Wystarczy ustalić (wstępne) limity szkód na m3 lub ha. Przyjmuje się, że właściciel lasu otrzymuje w przypadku szkody maksymalną lub stałą kwotę za m3 drewna. Zaletą takiego rozwiązania jest szybka wypłata po wystąpieniu szkody.

Parametryczne ubezpieczenie lasu

Za pomocą polis parametrycznych można również ubezpieczyć ryzyko huraganów i pożarów lasów. Dane dotyczące silnych wiatrów są zazwyczaj dostarczane przez niezależne zewnętrzne organizacje w formie map prędkości wiatru. Na tej podstawie obszar objęty ubezpieczeniem podzielony jest na różne strefy prędkości. W zależności od umowy ubezpieczeniowej dla każdej strefy prędkości ustalane jest pewne stałe odszkodowanie.

W przypadku parametrycznego ubezpieczenia na wypadek pożaru dane o spalonych obszarach mogą być dostarczane przez satelity (MODIS, Sentinel itp.), na podstawie których określana jest rzeczywista wartość wskaźnika ubezpieczeniowego. Warunkiem odpowiedzialności jest minimalna wielkość spalonej powierzchni lasu.

Maksym Shylov

Group Practice Leader
Food & Agriculture

T +48 22 39 33 211