Austriacka droga do ekologicznego rolnictwa - GrECo risk and insurance management

Ze względu na oczekiwania konsumentów oraz warunki klimatyczne i geograficzne, Austria od wielu lat stawia na przyjazne środowisku metody uprawy. Przyjęta w latach 80. polityka rolna stawia na pierwszym miejscu jakość produktów przed wydajnością. Zamiast promować jak największą liczbę zbiorów z hektara, Austria konsekwentnie realizuje politykę jakości.

Pionier rolnictwa ekologicznego

Na szczycie tak określonej polityki rolnej jest rolnictwo ekologiczne. Austria słusznie jest uznawana za pioniera rolnictwa ekologicznego w Europie. Pierwsze ekologiczne gospodarstwa rolne na świecie zostały zarejestrowane właśnie w Austrii w 1927 r., czyli prawie 100 lat temu. Również w Austrii, jako pierwszym kraju na świecie, ustanowiono krajowe przepisy, dotyczące rolnictwa ekologicznego, 10 lat przed podobnymi rozwiązaniami przyjętymi w ramach Unii Europejskiej. Austriacka filozofia rolnictwa uznaje produkty ekologiczne za znacznie więcej niż niszę. Obecnie z zalet rolnictwa ekologicznego korzysta 23% austriackich rolników, a ponad 25% wszystkich gruntów rolnych jest zarządzanych zgodnie z wysokimi standardami ekologicznymi. Oznacza to, że Austria już osiągnęła cel UE wyznaczony we flagowej strategii Komisji Europejskiej. Celem nadrzędnym jest upowszechnienie jak najbardziej ekologicznego użytkowania gruntów, dla zachowania dobrej jakości gleby, wody i powietrza dla kolejnych pokoleń.

W 2020 roku ponad 10% obrotów supermarketów w Austrii pochodziło ze świeżych produktów ekologicznych. Zachowanie wymogów dot. żywności ekologicznej wymusza rezygnację z biotechnologii. Stosowane powszechnie w innych krajach nawozy chemiczne, pestycydy czy inżyniera genetyczna nie są akceptowane przez austriackich konsumentów. Rodzi to poważne wyzwania dla producentów żywności, rolników i dostawców środków do produkcji. Mimo ograniczenia stosowania chemicznych nawozów i środków ochrony roślin, średnie plony, np. kukurydzy, w Austrii są wyższe niż w Stanach Zjednoczonych. To rodzi zasadne pytania o sens stosowania chemicznego wspomagania wzrostu. Jak pokazuje dobry austriacki przykład, można osiągać podobne wyniki, zwiększając stosowanie substancji organicznych, promując płodozmian czy dbając o dobrostan zwierząt.
Do tej pory Austria uniknęła wprowadzenia do swojego rolnictwa upraw genetycznie modyfikowanych i udało jej się zachować zrównoważone metody produkcji z zachowaniem jakości i higieny w całym procesie produkcji żywności, od pola po stół.

Polityka rolna UE

Wdrożenie nowej polityki rolnej UE w Austrii, wg obecnych założeń, wiązałoby się ze znacznymi ograniczeniami funkcjonowania gospodarstw ekologicznych, które stanowią znaczący udział w ogólnej liczbie austriackich rolników. To jest obecnie główna obawa i punkt sporny w rozmowach między rolnikami a austriackim rządem.

Niezależnie od powyższego, obecnie austriaccy przedsiębiorcy stoją przed następującymi wyzwaniami:

Struktura własności, oparta na małych i średnich przedsiębiorcach. To znacząco utrudnia konkurencyjność na rynku europejskim i globalnym, ograniczając możliwości rozwoju również na rynku wewnętrznym. Mała skala działalności ogranicza dostęp do kapitału i wykwalifikowanego personelu, co powoduje mniejsze nakłady na nowe, ekologiczne technologie.
Mało rozwinięta sieć powiązań między poszczególnymi przedsiębiorcami. W Austrii występuje kilkanaście sieci przedsiębiorców i klasterów, których współpraca wzajemna jest dość ograniczona. Utrudnia to wymianę doświadczeń oraz tworzenie wspólnej infrastruktury badawczo-rozwojowej.
Słaba dynamika rozwoju na rynku lokalnym. O ile firmy austriackie rozwijają się dynamicznie na rynku międzynarodowym, co jest wynikiem dużego nacisku na eksport sektora usług związanych z ekologią i ochroną środowiska, to lokalny rynek usług i produktów ekologicznych stracił impet i nie rozwija się już tak dynamicznie jak 10-15 lat temu. Można nawet powiedzieć, że osiągnął pewien limit wzrostu na obecnym poziomie rozwoju ogólnego gospodarki. Wpływ na to może mieć malejąca konkurencyjność cenowa żywności ekologicznej. Zmiany rynków na poziomie globalnym mogą mieć dalszy wpływ na dochody gospodarstw domowych, co niekorzystnie wpływa na wzrost popytu na produkty i usługi ekologiczne.
Utrzymanie dochodowości gospodarstw po wdrożeniu nowej polityki rolnej UE. Dzięki polityce rolnej rządu w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat udało się zbudować silny sektor rolnictwa ekologicznego. Prowadzenie takich gospodarstw wymaga dużo większych nakładów niż w przypadku rolnictwa intensywnego, a zmiana sposobu finansowania gospodarstw ekologicznych może zakłócić ich poziom dochodów.
Zapewnienie odpowiedniego dobrostanu zwierząt. Austria jako jeden z niewielu krajów Unii Europejskiej posiada regulacje prawne dotyczące dobrostanu zwierząt gospodarskich i hodowlanych, które zostały przyjęte już w 2004 r. Przestrzeganie przepisów i zaleceń wymaga dodatkowego nakładu sił i środków. Również występowanie chorób epizootycznych w samej Austrii oraz w krajach sąsiednich budzi obawy co do możliwości utrzymania poziomu produkcji zwierzęcej w kolejnych latach, zwłaszcza w odniesieniu do trzody chlewnej.
Utrzymanie wydajności plonów, zwłaszcza przy ograniczonej możliwości stosowania chemicznych nawozów i pestycydów w gospodarstwach ekologicznych. Choć obecnie wydajność upraw rolników austriackich może być porównywana z rolnikami z innych krajów prowadzącymi gospodarkę intensywną, to nieuniknione postępowanie zmian klimatycznych może wpłynąć na warunki prowadzenia upraw również w Austrii. Z drugiej strony, mogą pojawić się zagrożenia biologiczne (nowe odmiany chorób), które będą trudno zwalczane przez ograniczone możliwości stosowania środków ochrony roślin w uprawach ekologicznych.

Podsumowując, choć rolnictwo w Austrii pozostaje na bardzo wysokim poziomie i jest światowym liderem gospodarstw ekologicznych, to stoi w obliczu podobnych wyzwań, jak inne gospodarki rolne w Europie. Wiąże się to ze zmianą w zakresie wspólnej polityki rolnej UE oraz zagrożeń zewnętrznych, na które sami rolnicy w Austrii nie mają dużego wpływu.

Artykuł ukazał się w magazynie Spotlight „Grunt to zarządzanie ryzykiem” w lutym 2022 roku.

Georg Winter

CEO

T +43 5 04 04 – 335